Wat als je het gevoel hebt dat je er niet bij hoort?

Ieder mens maakt onderdeel uit van verschillende groepen. Sommige groepen kies je bewust, zoals je vrienden en sportclub. Maar er zijn ook groepen waar je niet zelf voor kiest. De plek waar je geboren bent, het gezin waarin je opgroeit en je seksuele geaardheid.

Bij groepen krijg je automatisch te maken met in- en uitsluiting. Elke groep valt en staat bij het feit dat sommige mensen er onderdeel van uitmaken en anderen niet. Zonder in- en uitsluiting is er namelijk geen groep. Ongeschreven regels bepalen wat er sociaal geaccepteerd wordt binnen de groep. 

De eerste keer dat ik me hier pijnlijk bewust van werd is tijdens mijn coming-out. Ineens besefte ik dat ik anders was dan mijn leeftijdsgenoten. Mijn eerste gedachte was: ‘waarom moet mij dit overkomen?’ Ik groeide op in een omgeving waarin ik geen andere homo's kende. En toch hoorde ik ineens bij deze groep. Of ik nu wilde of niet.

Wanneer je als jongen ontdekt dat je op mannen valt, dan zorgt dit meestal voor verwarring op identiteitsniveau. Logischerwijs volgt een fase waarin je op onderzoek uitgaat. Je verzamelt informatie over wat het betekent om gay te zijn en ontdekt je seksualiteit door hier en daar eens wat uit te proberen.

In mijn geval las ik alle homo-gerelateerde boeken in de stadsbibliotheek, speurde ik naar contactadvertenties in de krant en op teletekst en bezocht ik het plaatselijke gay café. En met deze acties leerde ik andere homomannen kennen. Zo verbond ik me meer en meer met de gay community.

Voor sommige mannen voelt deze community als thuiskomen. Zij voelen zich veilig en gezien. Iets wat ze mogelijk hebben gemist binnen hun eigen gezinsstructuur. Als deze binding heel sterk voelt, spreken sommigen zelfs van hun 'chosen family'.

Er zijn ook mannen die zich minder verbonden voelen met de gay scene. Bijvoorbeeld omdat ze hier geen behoefte aan hebben, of geen of weinig aansluiting ervaren bij andere homomannen.

Zelf ken ik periodes waarin ik me nauw verbonden voelde met de gay scene. Periodes waarin ik regelmatig uitging, mee liep met Pride walks en actief betrokken was bij de leather scene van Amsterdam, Berlijn en Chicago. 

Maar ik ken ook veel periodes waarin ik me een outsider voelde. Waarin het me moeite kostte om aansluiting te vinden. Als ik als enige een keer geen drugs gebruikte, als ik wat overgewicht had en daardoor niet lekker in me vel zat of moeite had om me langdurig aan een partner te binden. Op die momenten voelde ik me eenzaam en verloren. Het lukte me niet om aansluiting te vinden, terwijl ik er wel naar verlangde. 

Emotionele en sociale eenzaamheid

Veel homomannen kennen een periode in hun leven dat ze eenzaam zijn. Vaak gaat het dan om emotionele of sociale eenzaamheid. Bij emotionele eenzaamheid mis je iemand in je leven bij wie je terecht kunt voor ondersteuning en het delen van je gevoelens. Bijvoorbeeld een intieme partner of diepgaande vriendschap. Sociale eenzaamheid gaat over dat je een beperkt netwerk hebt, waardoor je het gevoel hebt dat je er niet bij hoort en er alleen voor staat.

Zelf ken ik beiden. Wanneer ik me eenzaam voel, dan trek ik me terug. Ik voel me rot en vind het moeilijk om dit met anderen te delen. De schaamte is te big. Ik kijk naar anderen, zie hoe zij elkaar vinden en het goed hebben met elkaar. En ik trek de conclusie dat er iets mis met me is, waardoor mij dit niet lukt.

Mijn eigen overtuigingen zitten me op zo’n moment in de weg. In de vergelijking met anderen voelt het alsof ik ergens tekortschiet. Anderen zien er beter uit, zijn zelfverzekerder en sociaal vaardiger. Tenminste, dat vertel ik mezelf. En daarmee maak ik de afstand tot de ander alleen maar groter.

Terwijl ik de neiging heb om me terug te trekken, weet ik inmiddels ook dat ik er beter aan doe om op zulke momenten wel actief op zoek te gaan naar sociale interactie. Daarmee overbrug ik de afstand tussen mij en de ander. En voel ik meer steun en verbondenheid. 

In- en uitsluiting in groepen

‘Hoor ik er (nog) bij?’ is een vraag die veel van de mannen die ik begeleid bezighoudt. Een vraag die soms leidt tot verwarring, frustratie, isolatie of overmatig aanpassen. Onderliggend aan deze vraag spelen er vaak twee thema’s: je identiteit omarmen en je plek vinden. Meestal is er een intens verlangen naar een plek waar je onvoorwaardelijk jezelf kunt zijn. Iets waar ieder mens in de kern naar verlangt, vanuit de behoefte aan veiligheid, steun, erkenning of geborgenheid. Maar voordat je kunt aannemen dat anderen jou accepteren, heb je eerst je eigen identiteit te accepteren.

Wanneer je omgeving vroeger sterke opvattingen had over mannelijkheid en homoseksualiteit, kan het zijn dat deze opvattingen je proces van zelfacceptatie in de weg staan. Wellicht heb je sommige van deze opvattingen ook zelf voor waarheid aangenomen. Dit noemen we ook wel geïnternaliseerde homofobie.

In- en uitsluiting gebeurt in alle groepen. Buiten, maar ook zeker binnen de gay community. Homomannen onderling hebben soms sterke opvattingen over waar je aan zou moeten voldoen. Er is veel aandacht voor uiterlijke kenmerken. Zo was het op Grindr lange tijd heel normaal om mensen uit te sluiten op basis van etniciteit, lichaamsbouw of gedrag. En denk aan de diverse labels en subculturen, zoals leermannen, beren en fit boys.

Vaak zijn we binnen een groep gefocust op de verschillen. Het onderscheid tussen ‘wij’ en ‘zij’ wordt versterkt door bewuste en onbewuste (voor)oordelen. Je praat anders, hebt andere opvattingen, je ziet er anders uit of je voelt je anders. Ongeschreven regels waarmee we elkaar vinden, maar waarmee we onbewust ook anderen uitsluiten. Toch leven we in een wereld waarin we nu eenmaal van elkaar verschillen. Dat erkennen en zien dat dit je niet meer of minder maakt, helpt om jezelf te accepteren. 

Een oordeel over de ander, gaat vaak ook gepaard met een oordeel over jezelf. Je wijst hiermee ook een deel in jezelf af. Dit deel mag er niet zijn en krijgt ook niet de kans om zijn volle potentieel te benutten. Het is dan ook de moeite waard om je eigen overtuigingen te onderzoeken. 

En zoek naast wat je uniek maakt ook naar wat je met elkaar gemeen hebt. Juist in onze zwaktes, angsten en onzekerheden vinden we elkaar. 

Onderzoek je eigen overtuigingen

Het erkennen van verschillen is een belangrijke voorwaarde om jezelf te kunnen verbinden met anderen. Onderstaande vragen helpen je om je eigen overtuigingen te onderzoeken. 

Stel jezelf eens de vraag:

  Welke opvattingen heb je in je leven meegekregen als het gaat om mannelijkheid en homoseksualiteit? 

  Zijn er opvattingen die je in meer of mindere mate ook zelf bent gaan geloven?

  Hoe beïnvloeden deze opvattingen hoe je naar jezelf en anderen kijkt?

  Wie zou je zijn zonder deze overtuiging?

Uitwisselen van ervaringen zorgt voor verbinding

Soms denken we dat we de enige zijn met angstige en onzekere gevoelens. Je denkt bijvoorbeeld dat je de bent die zich alleen voelt, die onzeker is over zijn lijf of die zich afvraagt waarom hij geen partner kan vinden. Andere mannen lijken het altijd veel beter voor elkaar te hebben of zich meer op hun gemak te voelen.

In plaats dat we hierover praten en onze aannames checken, houden we dit voor onszelf. Maar deze gevoelens zijn universeel. Juist door er over te praten kom je er waarschijnlijk achter dat er veel meer is dat jou en de ander verbindt.

Hieronder vind je een oefening die je kunt doen om de afstand tussen jou en anderen te verkleinen.