Hoe Pride helpt om schaamte te helen

Juni staat wereldwijd bekend als Pride maand. Wat ooit begon als protestmars voor de rechten van de LHBTI community is nu in veel landen een manier om vrijheid en diversiteit te vieren. Maar Pride heeft voor sommige homomannen ook een helende functie.

Bij de acceptatie van vrijheid en diversiteit gaat de discussie meestal over acceptatie in de samenleving. Al decennialang klimmen activisten op de barricades om te vechten voor de rechten van de LHBTI+ community. Minder aandacht is er voor de innerlijke strijd die ieder voor zich voert. 

Want wat is de impact als je niet voldoet aan de maatschappelijke norm van seksualiteit?  

Hoe homoseksualiteit nog steeds gepaard gaat met schaamte en schuld

Stel je voor. In je pubertijd ontdek je dat je seksuele voorkeur afwijkt van die van je ouders, familie en vrienden. Onbewust krijg je in de meeste culturen nog steeds de boodschap mee dat seksualiteit iets is tussen een man en vrouw. En ook al groei je op in een omgeving waarin seksuele diversiteit wel geaccepteerd is, dan nog steeds is vaak de boodschap dat het prima is om het te zijn, maar dat je het vooral niet te veel moet laten zien.  

Dus is je eerste neiging waarschijnlijk om je gevoelens te ontkennen of te verstoppen. Je past je aan aan wat je denkt dat anderen van je verwachten. Of je schiet door naar de andere kant van het spectrum en je houding wordt afwerend of onverschillig.

Want met het besef dat je niet voldoet aan de maatschappelijke norm komt een gevoel van schaamte op identiteitsniveau. Schaamte voor wie je bent en wat je voelt. Dit gevoel wordt versterkt door schuldgevoel zodra je uiting geeft aan je seksuele voorkeur. Schuld omdat je iets doet waarvan je vermoedt dat je omgeving het afkeurt.

En anders dan bij andere minderheidsgroeperingen leer je als homoseksuele man niet van je ouders hoe je ondanks schaamte en schuld je plek in de wereld inneemt. Die weg loop je meestal alleen. 

De coming-out is pas het begin van een zoektocht naar jezelf

Dan komt het moment van je coming-out. Je schraapt al je moed bij elkaar, neemt anderen in vertrouwen en deelt je ware identiteit. En daarmee is het voor de buitenwereld vaak klaar. Maar het feit dat je in een kwetsbare levensfase een deel van jezelf verborgen hield, bepaalt hoe je naar jezelf kijkt en hoe je contact aangaat. Iets waar je ook in je volwassenleven last van kunt hebben.

Want juist in dit volwassen leven onderzoek je welke delen echt van jou zijn en welke delen je hebt gerecreëerd om jezelf te beschermen. Op basis van de boodschappen in je jeugd heb je mogelijk de overtuiging getrokken dat je niet goed genoeg bent. Dat jouw gevoelens en emoties niet welkom zijn of dat het niet oké is om jezelf te zijn. En omdat je deze bevestiging van binnen niet voelt, zoek je steeds naar bevestiging dat je er toe doet. Als mens, als vriend en als partner. Je bent met je aandacht snel bij de ander, je onderdrukt je eigen gevoelens en emoties en onbewust zet je een masker op. Toch is er een diep verlangen om het contact met jezelf te herstellen.

Hoe schaamte en schuld zich in het lijf vastzetten

In mijn werk met homomannen merkte ik dat veel van hen met dezelfde thema’s worstelen. Sociale angsten, depressie, lichamelijke dissociatie en moeite om betekenisvolle verbinding aan te gaan. Symptomen die sterk overeenkomen met die van traumatische gebeurtenissen. 

Nu denk je bij een trauma wellicht aan heftige gebeurtenissen zoals een ongeluk, een verkrachting of een mishandeling. Maar hoe traumatiserend is het als je als kind ontdekt dat je niet voldoet aan de norm en de consequenties daarvan? 

Peter Levine, expert op het gebied van traumabehandeling, beschrijft in zijn boek ‘De tijger ontwaakt’ dat veel mensen traumatische symptomen hebben die niet worden herkend. Hij omschrijft een trauma als een niet-afgemaakte beweging waarbij de energie in het lijf wordt vastgezet. 

Je ontdekt dat je anders bent, er ontspringt een seksuele energie en tegelijkertijd onderdruk je deze emotie door schaamte en schuld. En als je verder inzoomt zijn er meer overeenkomsten die erop wijzen dat een coming-out voor sommige mannen traumatiserend zijn.

De overeenkomsten tussen traumasymptomen en coming-out

Tijdens een van onze coachsessies vertelde Vincent: ‘Het is alsof ik geen contact kan maken met mijn eigen gevoelens en emoties. Ik zit continu in mijn hoofd en het lijkt alsof ik niet bij mijn gevoelens kan komen. En als ik wel angst of woede ervaar, dan zijn deze gevoelens zo overweldigend dat ik ze wegdruk.’

Een van de kenmerken van trauma is de emotionele afstand tot anderen, waardoor het lijkt alsof je de wereld vanaf een afstand beleeft. Diezelfde afstand is er ook naar je eigen gevoelswereld. Het zijn vooral gevoelens van angst, woede en schaamte die makkelijk toegankelijk zijn. 

Een ander kenmerk is dat getraumatiseerde mensen vaak hyper waakzaam zijn. Je bent voortdurend alert omdat je je in de kern niet veilig voelt. Ook dit zie ik terug bij de mannen die ik begeleid. Ze zijn zich ontzettend bewust van hun omgeving en stemmen hun gedrag hier onbewust op af. Of ze verdoven zichzelf met alcohol of drugs om maar niet te hoeven voelen.

Meestal uitten deze symptomen zich pas jaren later. Onbewust beïnvloeden ze elke nieuwe ontmoeting en gebeurtenis. En in plaats van dat je je vrij en spontaan beweegt, houdt het trauma je onbewust nog steeds in zijn greep. 

Betekent dit dat elke homoseksuele man getraumatiseerd is?

Nee, zeker niet. Of de periode rondom je coming-out traumatiserend was, hangt af van verschillende factoren. Hoe bedreigend was deze situatie voor je? Welke steun ervaarde je in je omgeving? Welke vaardigheden heb je aangeleerd die helpend waren? En in hoeverre was je in staat om de situatie te beïnvloeden? Dit alles bepaalt hoe je de situatie hebt ervaren en hoe je hiermee om bent gegaan. 

Door de periode rondom een coming-out als mogelijke traumatische gebeurtenis te zien, ontstaat er erkenning voor de symptomen en begrijp je beter wat nodig is om te helen.

Een trauma heeft namelijk twee tegengestelde mechanismen. Enerzijds doe je alles om bij deze pijn weg te blijven. En anderzijds word je er steeds weer naar toe getrokken. Dit kost onnodig veel energie en gaat ten koste van je spontaniteit en authenticiteit.

Hoe herstel je van een trauma rondom je seksualiteit?

Verbinding met de ander vloeit voort uit de verbinding met jezelf. En dat is nu juist waar veel mannen de verbinding zijn kwijtgeraakt. Dus hoe herstel je deze verbinding? Vaak proberen we een probleem op dezelfde manier op te lossen als hoe deze is ontstaan. In dit geval gaan we naar ons hoofd en bedenken alle mogelijke manieren waarop we weer in contact kunnen komen met onszelf en anderen. Maar de relatie met jezelf is ook de relatie met je lijf. Juist de delen die we ooit afgesplitst of veroordeeld hebben, zijn de sleutel om onszelf weer te helen. 

Als je bereid bent om af te dalen naar de plekken waar je ooit gekwetst bent, kun je onderzoeken welk deel in jezelf aandacht nodig heeft. Dat is in het begin soms best overweldigend. Want wellicht tref je daar teleurstelling, boosheid of verdriet. Weet dan dat deze gevoelens niks zeggen over wat je waard bent. Wel zegt het iets over dat wat je gemist hebt en waar je mogelijk ook nu nog steeds naar verlangt. Door deze gevoelens toe te laten wordt het vanzelf rustig vanbinnen. Vertrouw erop dat je gevoel je vertelt wat je nodig hebt en durf hierom te vragen bij iemand die je vertrouwt. Zo neem je verantwoordelijkheid over je eigen behoeften. 

Wat heeft dit met Pride te maken?

Terug naar Pride. Hoe helpen protestmarsen, feesten en regenboogvlaggen om de verbinding met jezelf en anderen te herstellen? Je kunt Pride zien als een protestmars, een maatschappelijke discussie of zelfs een commerciële marketingstunt. Maar wanneer je Pride bekijkt als onderdeel van het herstelproces van een traumatische gebeurtenis, dan speelt de rol van de omgeving en de eigen ‘stam’ een cruciale rol. Wanneer de stap om jezelf te accepteren en welkom te heten nog te groot is, is het een krachtig gebaar als de wereld om je heen bevestigt dat je welkom bent. Daarmee is deze steun van zowel de LHBTI community als de straight allies is een belangrijke stap in het proces naar zelfacceptatie.

Dit artikel is ook gepubliceerd in Brainz Magazine.